ބަރުލަމާނީ ނިޒާމަކީ ސަރުކާރު ހިންގާ އެންމެ އިސްފަރާތާއި (ބޮޑުވަޒީރު) ޤާނޫނު ހަދާ މަޖިލީހުގެ އަޣުލަބިއްޔަތު ލިބިފައިވާ ޕާޓީއާއި އެކުވެ މަސްހުނިވެގެން އެކުލަވާލާ ވެރިކަމުގެ ނިޒާމަކައް ކިޔާ ނަމެކެވެ. މި މި ނިޒާމު އެންމެ ފުރިހަމައަށް ގާއިމްވެފައިވާ ޤައުމަކީ އިނގިރޭސިވިލާތް ކަމަށް ޤާނޫނީ މާހިރުން ވިދާޅުވެއެވެ. އިނގިރޭސިވިލާތުގެ އިތުރުން ވެސް ދުނިޔޭގެ ވަރަށް ގިނަ ގައުމުތަކުގައި ކާމިޔަބު ކަމާއި އެކު ބަރުލަމާނީ ނިޒާމަށް ވެރިކަން ކުރަމުން ދެއެވެ.
މިއީ، ބަރުލަމާނީ ނިޒާމެއްގެ ވެރިކަމުގެ ނިޒާމަކުން ފާހަގަކުރެވޭނެ މައިގަނޑު 5 ސިފައެކެވެ.
ރަމްޒީ ވެރިއެއް (ރައީސެއް)
ބަރުލަމާނީ ނިޒާމަށް ވެރިކަން ކުރާ ޤައުމުތަކުގައި ދައުލަތް ތަމްސީލު ކުރާ ފަރާތެއްގެ ގޮތުގައި ރައީސަކު ނުވަތަ ރަސްކަލަކު ހުރެއެވެ. އެހެން ނަމަވެސް، މި މަގާމަކީ ހަމައެކަނި ރަމްޒީ މަގާމެކެވެ. އެއީ ސިޔާށީ ނުފޫޒެއް އަދި ބާރެއް ހިންގޭނެ ފަރާތެއް ނޫނެވެ.
ބަރުލަމާނީ ނިޒާމުގައި ސަރުކާރުގެ ހުރިހާކަމެއް ހިންގާނީ ދައުލަތުގެ ވެރިޔާ (ރައީސް ނުވަތަ ރަސްގެފާނު) ދެއްވާފައިވާ ބާރުތަކުގެ ތެރެއިން ބޮޑުވަޒީރެވެ. ދުނިޔޭގައި އެންމެ ފުރިހަަމައަށް ބަރުލަމާނީ ނިޒާމެއް އޮންނަ ކަމަށް ގިނަ ބަޔަކު ޤަބޫލު ކުރާ އިނގިރޭސި ވިލާތުގައި އިންތިހާބުގައި ކާމިޔާބުހޯދާ ޕާޓީގެ ލީޑަރު އެއީ ބޮޑުވަޒީރުކަމުގައި ހަމަޖައްސައި ރާނީ އަތުގައި ނަމެއްގެ ގޮތުގައި އޮތްބާރުތައް ބޮޑުވަޒީރަށް ދެއްވައި ބޮޑުވަޒީރަކީ އެކަމަނާގެ އެންމެ އިސް އަދި އެއްވަނަ ވަޒީރުކަމުގައި ހަމަޖައްސައެވެ. އަދި އެބޭފުޅާއަށް ވަކި މުއްދަތެއް ތެރޭ ޕާޓީ ކެބިނެޓް އެކުލަވާލުމަށް ރާނީ މުހުލަތެއް ދެއްވާނެއެވެ.
އަދި މި މުއްދަތުގެ ތެރެއަށް ބޮޑުވަޒީރު އޭނާގެ ކެބިނެޓުގައި ހިމެނިވަޑައިންނަވާ ބޭފުޅުންގެ ނަންތައް ރާނީއަށް އަރުވާނެއެވެ. އެނަންތައް އެރުވުމުން އެއްވެސް ޝަކުވާއެއްނެތި އެނަންތައް ގަބޫލުކުރައްވާނެއެވެ. ހަމައެއާއިއެކު އެއީ ރާނީގެ ވަޒީރުން ކަމުގައި ހަމަޖެހޭނެއެވެ. ޖުމްލަގޮތެއްގައި ބުނާނަމަ މިފަދަ ނިޒާމެއްގައި ދައުލަތުގެ ވެރިޔާ ފުރައްވަމުން ގެންދަވާނީ ރަމްޒީ މަގާމެކެވެ.
ބޮޑުވަޒީރުގެ ވެރިކަން
ބަރުލަމާނީ ނިޒާމެއްގައި ހަގީގީ ވެރިކަން ހިންގުމުގެ ބާރު ނުވަތަ (މުތްލަޤް ބާރު) އޮންނާނީ ބޮޑުވަޒީރު އަތުގައެވެ. ސަރުކާރުގެ އެންމެ އިސް ތަރުޖަމާނާއި ކެބިނެޓްގެ އެންމެ އިސް ވެރިޔާއާއި އަދި މަޖްލީހުގެ އަޣުލަބިއްޔަތު ލިބިފައިވާ ޕާޓީގެ ވެރިޔަކީވެސް ބޮޑު ވަޒީރެވެ. އެހެން ކަމުން ބޮޑުވަޒީރު ކަމެއް ނިންމެވުމުން އެއޮންނަ ހަމަތަކެއްގެ މަތިން އެކަން އިޢުލާން ކުރާނީ ދައުލަތުގެ ވެރިޔާއެވެ. މިސާލަކަށް ގައުމަކާއި ދެކޮޅަށް ހަނގުރާމަ ކުރަން ނިންމާނީ ބޮޑު ވަޒީރެވެ. ނަމަވެސް ދައުލަތުގެ ފަރާތުން އެ ނިންމުން އިޢުލާނު ކުރާނީ ރަސްގެފާނު ނުވަތަ ރައީސެވެ.
ސިޔާސީ ހަމަޖެހުން
ބޮޑުވަޒީރަކީ ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ ފުރިހަމަ އަޣުލަބިއްޔަތު ލިބިފައިވާ ޕާޓީގެ ލީޑަރެވެ. އަދިހަމަ ހުރިހާ ވަޒީރުންނަކީވެސް ބޮޑުވަޒީރުގެ ޕާޓީގެތެރެއިން ހޮވާލެވޭ ޤާނޫނު ހަދާ މަޖްލީހަށް އިންތިހާބްވެފައިވާ މެންބަރުންނެވެ. ނަމަވެސް މަޖްލީހުގެ ފުރިހަމަ އަޣުލަބިއްޔަތު އެއްވެސް ޕާޓީއަކަށް ނުލިބޭނަމަ ގިނަ ޕާޓީތަކެއް އެކުވެގެން "އެއްބައިވަންތަކަމުގެ ސަރުކާރެއް" އެކުލަވާލާ މަޖިލީހުގެ އަޣުލަބިއްޔަތު ހޯދިދާނެއެވެ. މިފަދަ އެއްބައިވަންތަކަމުގެ ސަރުކާރެއްގައި އެހެންޕާޓީތަކަށް ނިސްބަތްވާ މެމްބަރުން ވަޒީރުންގެ ގޮތުގައި ތިބޭނެއެވެ. ނަމަވެސް ބޮޑުވަޒީރު ނިސްބަތްވާ ޕާޓީގެ ވަޒީރުން އެހެން ޕާޓީތަކަށް ނިސްބަތްވާ ވަޒީރުންނަށް ވުރެން ގިނަވުމުން އެ ހިތްހަމަޖެހުން ބޮޑުވަޒީރަށް ލިބޭނެއެވެ. އަދި ސަރުކާރު ހިންގެވުމުގެ ކަންތައްތައް ނިންމެވުމުގައި ބޮޑުވަޒީރަށް ފަސޭހަވެ ހިތްވަރު ލިބެއެވެ.
ވަޒީރުން ޒިންމާދާރުވެ އެކައްޗެއް ކިޔާނެ
ބަރުލަމާނީ ނިޒާމުގައި އެންމެ ފާހަގަކޮށްލެވޭ އެއް ސިފަޔަކީ ވަޒީރުން ގާނޫނުހަދާ މަޖިލީހަށް ފުރިހަމައަށް ޖަވާބުދާރީވެ ޒިންމާދާރުވާންޖެހޭކަމެވެ. ހަމަ އެއާއިއެކު ސަރުކާރުގެ ސިޔާސަތަކާއި ދެކޮޅަސް އެއްވެސް ވަޒީރަކަށް އެ ސިޔާސަތެއް ކުށްވެރިކޮށް ފާޑެއް ނުކިޔޭނެއެވެ. އެހެނެއްކަމަކު ވާހަކަ ދައްކަވަންޏާ ދައްކަވަންވާނީ އެސިޔާސަތެއް ދިފާޢު ކޮށްފައެވެ. ނޫނީ ޖެހޭނީ ހަނުހުންނަވާށެވެ. ދެންނޫނީ ޖެހޭނީ ވަޒީރުކަމުން އިސްތިޢުފާ ދޭށެވެ. މިސާލަކަށް ބޮޑު ވަޒީރު މާރގްރެޓް ތެޗަރގެ ދުވަސްވަރު އެކަމަނާގެ ޑިފެންސް މިނިސްޓަރ، މައިކަލް ހެސްލައިން އެކަމަނާ "ވެސްޓް ލޭން އެފެއަރ"ގެ މައްސަލަ ނިންމެވި ގޮތާއި ހިތްހަމަ ނުޖެހި އެވާހަކަ އާންމުންގެ ތެރޭ ދައްކަވައި ސަރުކާރުގެ ވަރަށް މުހިއްމު ލިޔުމެއް ލީކު ކޮށްލެއްވި އެވެ. އަދި ހަމައެއާއި އެކު 1986 ވަނަ އަހަރު ވަޒީރުކަމުން އިސްތިޢުފާދެއްވިއެވެ.
ރަނގަޅު ހަރުދަނާ އިދިކޮޅު ޕާޓީއެއްގެ ދައުރު ވަރަށް މުހިއްމު
މަޖިލީހުގެ އަޣުލަބިއްޔަތު ލިބޭ ޕާޓީ ސަރުކާރު އެކުލަވާލާއިރު ދެންހުރި ހުރިހާ ޕާޓީ ތަކެއްވެގެން އޮންނަންވާނީ ރަނގަޅު ހަރުދަނާ އިދިކޮޅު ޕާޓީ އެއް އެކުލަވާލާފައެވެ. މިކަމުގައި އިދިކޮޅު ޕާޓީތައް ވަރަށް "އިހްލާސްތެރިކަމާއި އެކު" އިދިކޮޅު ހަރަކާތްތައް ކުރިއަށް ގެންދަންވާނެއެވެ. އެހެން ނޫނީ ހަގީގީ އިދިކޮޅު ޕާޓީ އެއް އޮވެގެން ރައްޔިތުންނަށް ލިބެންޖެހޭ ފައިދާއާއި ލާބައެއް ނުލިބޭނެއެވެ. އިދިކޮޅު ޕާޓީގެ އަސްލު މަޤްސަދަކަށްވާންވާނީ ވެރިކަމުގައި އޮތް ޕާޓީ އަށް ގާނޫނީ ގޮތުން ލިބިފައި އޮތް ބާރު އޭގެ ނުހައްގު ގޮތުގައި ބޭނުން ކުރަމުންދޭތޯ ބަލާ ޗެކުކުރުމެވެ. އަދި އެފަދަގޮތަކަށް ބޭނުންކުރާނަމަ އެކަން ހުއްޓުވާ މަޖިލީހުގެ ސަމާލުކަމަށް އެކަން ގެނައުމެވެ. މި ގޮތުން ސަރުކާރުން ރައްޔިތުންނަށް ކޮށްދޭންޖެހޭނެ ކަންތައްތަކާއި އިހުމާލުން ނުކޮށް ދޫކޮށްފައި ހުރި ކަންތައްތައް ނަގައި ސަރުކާރަށް "ބިނާކުރަނިވި" ފާޑުކިޔާނެއެވެ. އަދި ހަމަ ސަރުކާރަށް އިތުބާރެއް ނެތް ކަމުގެ ވޯޓެއް މަޖިލީހުން ފާސްވެއްޖެ ހިނދެއްގައި ސަރުކާރު އުވާލުމަށް ބޮޑު ވަޒީރު އަމުރު ނެރުއްވާނެއެވެ. އެކަން ދައުލަތުގެ ވެރިއަކަށް ހުންނަމީހަކު ދައުލަތުގެ ފަރާތުން އިއުލާން ކުރައްވާނެއެވެ.