(ޖޫން 7 ވަނަ ދުވަހުގެ ބަޔާ ގުޅޭ)
ކީރިތި ޤުރުއާނާއި ޤުދުސިއްޔަ ޙަދީޘްގެ ތަފާތު
ކީރިތި ޤުރުއާނަކީ މުޢުޖިޒާތެއްގެ ގޮތުން ނަބިއްޔާ މުޙައްމަދު ﷺ ގެ މައްޗަށް ޖިބްރީލްގެފާނު މެދުވެރިކުރައްވާ ކިޔެވުން އަޅުކަމެއްގެ ގޮތުގައި ލައްވައި ތަވާތުރުމަގުން ބާއްވައިލެއްވުނު ﷲ ތަޢާލާގެ ކަލާމްފުޅެވެ.
ކީރިތި ޤުރުއާނުގެ ލަފްޒާއި، ކަލިމަތަކުގެ މުރާދުވެސްވަނީ ﷲ ތަޢާލާގެ ޙަޟްރަތުންނެވެ.
ޤުދުސިއްޔަ ޙަދީޘަކީ ނަބިއްޔާ މުޙައްމަދު ﷺ، ﷲ ތަޢާލާއަށް ނިސްބަތްކުރައްވަމުން ރިވާކުރައްވާ ބަސްފުޅުތަކެވެ.
ޤުދުސިއްޔަ ޙަދީޘްގެ ލަފްޒާއި މާނަވެސްވަނީ ﷲ ތަޢާލާގެ ޙަޟްރަތުންނެވެ. (ޤުދުސިއްޔަ ޙަދީޘްގެ ލަފްޒަކީ ނަބިއްޔާ ﷺ ގެ އަމިއްލަފުޅު ލަފްޒުކަމަށް ބައެއް ދަންނަބޭކަލުން ދެކެވަޑައިގަންނަވައެވެ.)
ޤުދުސިއްޔަ ޙަދީޘަށް އިލާހިއްޔަ ޙަދީޘޭ، އަދި ރައްބާނިއްޔަ ޙަދީޘޭވެސް ކިޔައެވެ.
ޤުދުސިއްޔަ ޙަދީޘެއްގެ މިޘާލު: ނަބިއްޔާ ޞައްލަ ﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމް، ﷲ ތަޢާލާގެ ޙަޟްރަތުން ރިވާކުރެއްވިއެވެ. ﷲ ތަޢާލާ ވަޙީކުރެއްވިއެވެ: ((يا عبادي، إني حرمت الظلم على نفسي وجعلته بينكم محرمًا فلا تظالموا)) رواه مسلم.
މާނައީ: "އޭ ތިމަން އިލާހުގެ އަޅުތަކުންނޭވެ! ހަމަކަށަވަރުން ތިމަން އިލާހުވަނީ ތިމަން އިލާހުގެ ޒާތުފުޅުގެ މައްޗަށް އަނިޔާވެރިވުން ޙަރާމްކުރައްވާފައެވެ. އަދި ތިމަން އިލާހުވަނީ ތިޔަބައިމީހުންގެ މެދުގައި އަނިޔާވެރިވުން ޙަރާމްކުރައްވާފައެވެ. ފަހެ ތިޔަބައިމީހުން (އެއްބަޔަކު އަނެއްބައެއްގެ މައްޗަށް) އަނިޔާވެރި ނުވާށެވެ!".
އެހެންކަމުން ކީރިތި ޤުރުއާނާއި ޤުދުސިއްޔަ ޙަދީޘަކީވެސް ﷲ ތަޢާލާއަށް އޭގެ ލަފްޒާއި މާނަވެސް ނިސްބަތްވާ ބަސްފުޅުތަކެވެ.
ކީރިތި ޤުރުއާނާއި ޤުދުސިއްޔަ ޙަދީޘްގެ ތަފާތު:
* ކީރިތި ޤުރުއާނަކީ އެފަދަ އެހެން ބަސްފުޅުތަކެއް ގެނައުމަށް ޢަރަބިންނަށް ތަހައްދީކުރެވުނު (ޗެލެންޖުކުރެވުނު) ﷲ ތަޢާލާގެ ކަލާމްފުޅެވެ. ޤުދުސިއްޔަ ޙަދީޘަކީ ވެސް ﷲ ތަޢާލާއަށް ނިސްބަތްކުރެވޭ ބަސްފުޅުތަކެއް ކަމުގައި ވިޔަސް އޭގެ މައްޗަށް އެފަދަ ތަހައްދީއެއް ކުރެވިފައެއް ނުވެއެވެ.
* ކީރިތި ޤުރުއާން ނިސްބަތްކުރެވެނީ ހަމައެކަނި ﷲ އަށެވެ. ޤުދުސިއްޔަ ޙަދީޘްތައް ﷲ އަށާއި، ނަބިއްޔާ މުޙައްމަދު ﷺ އަށްވެސް ނިސްބަތްކުރެވެއެވެ. އެއީ ﷲ ތަޢާލާގެ ޙަޟްރަތުން އެކަލޭގެފާނު އެފަދަ ބަސްފުޅުތައް ރިވާކުރައްވާތީއެވެ.
* ކީރިތި ޤުރުއާނަކީ ތަވާތުރުމަގުން ވާސިލުވެފައިވާ އޭގެ ޞައްޙަކަމާއިމެދު އެއްވެސް ދެބަސްވުމެއްނުވާ ފޮތެކެވެ. ޤުދުސިއްޔަ ޙަދީޘްތަކުގެ ތެރޭގައި ތަވާތުރު ޙަދީޘާއި، އާޙާދު ޙަދީޘާއި، ޞައްޙަ ޙަދީޘާއި، ބަލިކަށި ޙަދީޘާއި، ދޮގު ޙަދީޘްތައްވެސް ވެއެވެ.
(ތަވާތުރުމަގުން ރިވާވުމަކީ އެބައެއްގެ ބަސް ދޮގުކޮށް އިންކާރު ނުކުރެވޭހާ އިތުބާރުހިފޭ ގިނަޢަދަދެއްގެ ބައެއްގެ ފަރާތުން ޚަބަރެއް ރިވާރުމެވެ.) (އާޙާދު މަގުން ރިވާވުމަކީ އެންމެ ފަރުދެއްގެ ފަރާތުން ޚަބަރެއް ރިވާވުމެވެ.)
* ކީރިތި ޤުރުއާނަކީ ކިޔެވުން އަޅުކަމެއް ކަމުގައި ލައްވައި، އަކުރަކަށް ދިހަ ޘަވާބު ދެއްވައި، ނަމާދުގައި ކިޔެވުން ޝަރުޢުކުރައްވާފައިވާ ﷲ ތަޢާލާގެ ކަލާމްފުޅެވެ. ޤުދުސިއްޔަ ޙަދީޘް ނަމާދުގައި ކިޔެވުމުން ނަމާދު ސައްްޙައެއް ނުވާނެއެވެ. އަދި ޤުދުސިއްޔަ ޙަދީޘްގެ ކޮންމެ އަކުރަކަށް ދިހަ ޘާވާބު ލިބުމެއްވެސް ނުވެއެވެ.
* ކީރިތި ޤުރުއާނުގައި ބީހުމަށް ޠަހާރަތަކީ ޝަރުތެކެވެ. ޤުދުސިއްޔަ ޙަދީޘްގައި ބީހުމަށް ޠަހާރަތަކީ ޝަރުތެއް ނޫނެވެ.
* ކީރިތި ޤުރުއާނުގެ ޖުމްތަލަކަށް ކިޔައި އުޅެނީ އާޔަތެވެ. ޤުދުސިއްޔަ ޙަދީޘްގެ ޖުމްލަތަކަށް އާޔަތޭ ނުކިޔެއެވެ.
* ކީރިތި ޤުރުއާން ކިޔެވުމަށް އަޢޫޛާއި ބިސްމި ކިޔުން ޝަރުޢުވެގެންވެއެވެ. ޤުދުސިއްޔަ ޙަދީޘް ކިޔުމަށް އަޢޫޛާއި ބިސްމި ކިޔުމެއް ނުވެއެވެ.
* ކީރިތި ޤުރުއާނުގެ ހުރިހާ އާޔަތްތަކަކީވެސް ޖިބްރީލުގެފާނު މެދުވެރިވެގެން ބާއްވައިލެއްވުނު އާޔަތްތަކެވެ. ޤުދުސިއްޔަ ޙަދީޘަކީ ޖިބްރީލުގެފާނު މެދުވެރިވެގެން ނުވަތަ އިލްހާމަކުން ނުވަތަ ހުވަފެންފުޅަކުން ލިބިވަޑައިގެންނެވި ޚަބަރަކަށް ވެދާނެއެވެ.
ކީިރިތި ޤުރުއާން ރައްކާތެރި ކުރައްވާނެ ކަމަށް ﷲ ތަޢާލާ ވަޢުދުވެވޮޑިގެންފައިވެއެވެ. އެފަދަ ވަޢުދެއް ޤުދުސިއްޔަ ޙަދީޘްތަކަށް ނުވެއެވެ. (ނުނިމޭ)
ނޯޓް: މިއީ ޝައިހް އަހުމަދު ރިމާޒުގެ ލިޔުއްވުމެކެވެ.