ސ. މީދޫ އަސްރުމާގެ މުހައްމަދު ނަޖީބަކީ ތަައުލީމީ ރޮނގުން ދިގު މުއްދަތަކަށް މީދޫއަށް ޚިދުމަތް ކޮށްދެއްވި ބޭފުޅެކެވެ. މުހައްމަދު ނަޖީބު ދުނިޔޭގެ އަލިކަން ދެކެވަޑައިގަތީ 2 މާރޗް 1921 (29 ޝައްވާލް 1340) ގައި އައްޑުއަތޮޅު މީދޫ ގައެވެ.
މުހައްމަދު ނަޖީބުގެ ބައްޕައަކީ މުދިން އިބްރާހިމް ދީދީ އެވެ. މި އިބްރާހިމް ދީދީގެ ބައްޕަ އަކީ ގަނޑުވަރު މުހައްމަދު ތައްޚާނުގެ ގަނޑުވަރު އަހުމަދު ދީދީގެ އަލި ދީދީ އެވެ. މަންމަ އަކީ މީދޫ ގަނޑުވަރު ރެކިދިޔަ އެވެ. މި ރެކިދިޔަގެ ބައްޕައަކީ ގަނޑުވަރު މުހައްމަދު ތައްޚާނުގެ ގަނޑުވަރު އެޅެމަނިކުފާނެވެ.
މުހައްމަދު ނަޖީބު ކިޔަވައި ވިދާޅުވީ އެންމެ ފުރަތަމަ އޭނާގެ ބައްޕާގެ އަރިހުންނެވެ. އެއަށްފަހު އަރަބި ބަހާއި ހަދީސު އިލްމު އުގެނިވަޑައިގަތީ އޭނާގެ ބައްޕާއާއި ދެބެއިންގެދަރި އައިސާދަރި އާމިނާ ދައިތައާއި އެގޭ އަހުމަދު ދީދީގެ އަރިހުންނެވެ. މީގެ އިތުރުން ދޮންމަނިކުގެ އަލި ދީދީ އާއިި ހިތަދޫ ޝައިޚު ހުސައިން ރަހާގެ އަރިހުންނެވެ.
އުމުރުގެ ބޮޑުބައެއް ހޭދަކުރެއްވީ ކުދީންނަށް ކިޔަވައި ދެއްވުމުގައެވެ. އެންމެ ފުރަތަމަ ކިޔަވައި ދެއްވަން ފެއްޓެވީ މީދޫ މަކްތަބުގައެވެ. މި މަކްތަބު ހުރީ މިހާރު ޝަރީފީ ޕްރީސްކޫލް ހުރިތާގައެވެ. މަކުތަބު އަލުން އިމާރާތް ކުރުމަށްޓަކައި މާދަރިގޭގައި ހުރި ވަގުތީ އިމާރާތަކަށް ބަދަލުކުރުމުން އެތަނުގައިވެސް މުހައްމަދު ނަޖީބު ކިޔަވައި ދެއްވިއެވެ. ފަހުން މަދަރުސަތުއްޒަހަބިއްޔާ ހުޅުވުމުން އެތަނުގައިވެސް އިސްލާމާއި ގުރްއާން ކިޔަވައި ދެއްވިއެވެ.
އަމިއްލަ ގޭގައި 1969 ވަނައަހަރު މަކުތަބެއް އިމާރާތް ކުރެއްވިއެވެ. އެއީ މަކުތަބުލް އަސްރިއްޔާއެވެ. މިއީ އަމިއްލަ ގޭގެ ނަމާއި ގުޅުވައިގެން ދެއްވި ނަމެކެވެ. މަކްތަބުލް އަސްރިއްޔާގައި އިތުރު މުދައްރިސުންނާއިއެކު ދެ ޖިންސުގެ ދަރިވަރުންނަށްް އަރަބި ތާނަ އަކުރު އުނގަންނަވައި ދެއްވުމާއިއެކު ގުރުއާނާއި އިސްލާމް ކިޔަވައި ދެއްވިއެވެ. ނަމާދު ކުރަން ދަސްކޮށް ދެއްވިއެވެ.
މަކުތަބުލް އަސްރިއްޔާގައި ކިޔަވައިދެއްވަން ފެއްޓެވި ދުވަސްވަރު ނަމާދު ވަގުތު ޖެހުމުން ފިރިހެން ދަރިވަރުންނާއި އެކު މުހައްމަދު ނަޖީބު ވަޑައިގަންނަވާނީ އެތަނާއި ޖެހިގެން ހުންނަ މިސްކިތަށެވެ. އަންހެން ދަރިވަރުންނަށް ގޭގައި ނަމާދު ކުރެވޭނެގޮތް ހަމަޖައްސަވައިދެއްވިއެވެ. ހުކުރު ދުވަހު އަސްރު ނަމާދުން ފައިބައިގެން ފިރިހެން ދަރިވަރުންނާއެކު ކޯގަންނު ގަބުރުސްތާނަށް ޒިޔާރަތް ކުރައްވާނެއެވެ. މިޒިޔާރަތުގައި އެންމެ ޚާއްސަކަމެއް ދެއްވަނީ ކޯގަންނު މެދު ޒިޔާރަތަށެވެ.
އެއީ އައްޑުއަތޮޅާއި ފުވައްމުލައް އިސްލާމް ކުރެއްވިކަމަށް ރިވާވެގެންވާ ޔޫސުފް ނާއިބު ކަލޭގެފާނުގެ ޒިޔާރަތެވެ. ކޮންމެ މުހައްރަމް މަހެއްގެ އެއްވަނަ ދުވަހު ކޮންމެ ދަރިވަރަކުވެސް ޚަތިމެއްކުރަން ޖެހޭނެއެވެ. މިކަން އޮންނަނީ ހުކުރު މިސްކިތުގައެވެ. އަބަދުވެސް ތައުލީމުގެ އުނގެނުމުގެ މުހިއްމުކަމާއި ދަރުމަ ދަރިވަރުންނަށް ވިދާޅުވެ ނަސޭހަތް ދެއްވާނެއެވެ.
މުހައްމަދު ނަޖީބު ހައްޖުގެ މަތިވެރި އަޅުކަން އަދާ ކުރެއްވިއެވެ. ފަހުން އާއިލާގެ ބައެއް ބޭފުޅުންނާއެކު އުމްރާ ދަތުރެއްވެސް ފުރިހަމަ ކުރެއްވިއެވެ.
މުހައްމަދު ނަޖީބުގެ ޚިދުމަތްތައް ފެށުނީ އޭނާގެ ބައްޕަ މުދިން އިބްރާހިމް ދީދީ މުސްކުޅިވެ ބަލިވުމާގުޅިގެން ދަރިފުޅު މުހައްމަދު ނަޖީބު ލައްވާ ހުކުރު މިސްކިތުގައި އިމާމުވެ ނަމާދު ކުރުވަން ފެއްޓެވި ހިސާބުންނެވެ. މުހައްމަދު ނަޖީބަކީ މުދިން އިބްރާހިމް ދީދީގެ ހަމައެކަނި ފިރިހެން ދަރިފުޅެވެ. ބައްޕަ ނިޔާވުމުން ދެން ރަސްމީގޮތުން މުދިންކަމާއި ހަވާލުވެވަޑައިގަތީ އެވެ. އޭރު މުހައްމަދު ނަޖީބުގެ އުމުރަކީ 32 އަހަރެވެ.
ސަރުކާރުން މުދިންކަމުގެ ވަޒީފާގެ ރަސްމީ ލިޔުން ދިނީ އޭގެ ދިހަ އަހަރު ފަހުންނެވެ. މުދިންކަން ކުރައްވާތާ ސާޅީސް އަހަރު ވުމާއި ގުޅިގެން މުހައްމަދު ނަޖީބަށް ދެ ޕެންޝަން ލިބިވަޑައިގެންފައިވެއެވެ. މުދިންކަމުން ރިޓަޔާރ ކުރެއްވީ ނުވަތަ ކުރެވުނީ އުމުރުން 83 އަހަރުގައެވެ.
މުހައްމަދު ނަޖީބު ހުކުރުވެސް ކުރެއްވިއެވެ. ޖަމާއަތްތެރި ކަމުގެ ސަނަދު ނަންގަވައިގެން މީދޫގައި ޖަމާއަތް ތެރިކަންވެސް ކުރެއްވިއެވެ. ތައުލީމީ ރޮނގުން މީދޫއަށް ދިގުމުއްދަތެއްގައި މުހައްމަދު ނަޖީބު ކޮށްދެއްވި ޚިދުމަތްތަކުގެ އަގު ވަޒަންކޮށް ސަރުކާރުން އޭނާއަށް ހިތްވަރު ދިނުމުގެ ގައުމީ އިނާމު އަރުވާފައިވެއެވެ.
އަމިއްލަ ގޭގައި މުހައްމަދު ނަޖީބު ހިންގަވަން ފެއްޓެވި މަކްތަބުލް އަސްރިއްޔާ މިހާރުވެސް ހިނގައެވެ. މިހާރުގެ މަކްތަބުލް އަސްރިއްޔާ ހުންނަނީ މީދޫ ޝަމްސުއްދީން ސްކޫލްގެ އުތުރުު ފަރާތުގައެވެ.
ނަޖީބުގެ ޒުވާން އުމުރުގައި ވިޔަފާރި ކުރެއްވިއެވެ. ވިޔަފާރިކަމު ރާއްޖޭން ބޭރަށް ތިން ދަތުރެއް ކުރެއްވިިއެވެ. މި ދަތުރު ކުރެއްވީ އޮޑިފަހަރުގައި ކޮޅުނބަށެވެ. މީގެ ތެރެއިން ދެ ދަތުރަކީ ހިތާމަވެރި ދެ ދަތުރެކެވެ. ކަޅިހާރި އޮޑީ ގައި ކޮޅުނބަށް ކުރެއްވި ދަތުރުގައި ކޮޅުނބުން މާލެ އައިސް މާލެއިން އައްޑު އަށް ދަނިކޮށް ހުވަދޫ ކަނޑުގައި ވިއްސާރައިގައި ޖެހި އޮޑި ބެހުނީއެވެ. ދެން ދެވުނީ އަނެއްކާވެސް ކޮޅުނބަށެވެ. ކޮޅުނބުގައި ނުވަ މަސް ހޭދަކުރަން ޖެހުނެވެ.
އަތިރަގޭ އަލިމަނިކުފާނު އޮޑީގައި ކޮޅުނބަށް ކުރި ދަތުރުގައި ކުށަކާއި ނުލައި ސިލޯނުގައި ހައްޔަރުކުރެވުނެވެ. އަދި ސިލޯނުން ރާއްޖެ އައިސް މާލޭ ފަޅުތެރެއިން ހައްޔަރުކޮށް ދުއްރާއިން ތެޅުމަށްފަހު ވަކި މުއްދަތެއް ނެތި އަރުވާލެވުނެވެ. މުހައްމަދު ނަޖީބު އަރުވާލެވުނީ މާޅޮސްމަޑުލު އުތުރުބުރީ މީދޫ އަށެވެ. އެރަށުގައި ނަޖީބު ކުރެއްވި މަސައްކަތަކީ ކުދީންނަށް ކިޔަވައި ދެއްވުމެވެ. މީގެ އިތުރުން ޒުވާނުންނަށް އެންދަމާ ދާ ބަންނަން ދަސްކޮށްދެއްވިއެވެ. އަރުވާލެވިފައި ހުންނެވީ ސޯޅަ މަސްދުވަހުއެވެ.
މުހައްމަދު ނަޖީބަކީ ރަށުގެ ކުދި ބޮޑު އެންމެން އިހުތިރާމް ކުރާ މީހެކެވެ. ކުލަ ދޮން އާދައިގެ އިސްކޮޅެއްގެ ވެރިއެކެވެ. މަޑުމައިތިރި މިޒާޖެއްގެ ބޭފުޅެކެވެ. ދުވަހަކުވެސް އަވައްޓެރިއަކާއި ނުވަތަ އެހެން މީހަކާވެސް ދެބަސްވެ ރުޅިވެރިވެ އަރައިރުން ވުމެއް ނުހިގައެވެ.
މުހައްމަދު ނަޖީބުގެ ހާލު ދެރަވެގެން ސިއްހީ މަރުކަޒުގައި އެޑްމިޓް ކުރެވުނީ 8 މެއި 2015 ގައެވެ. އަވަހާރަވީ މިއަދު ހަވީރު ހަތަރުގަޑި ފަންސަވީހުގައި ސިއްހީ މަރުކަޒުގައެވެ. އަވަހާރަވީއިރު އުމުރަކީ 94 އަހަރާއި 3 މަސް ދުވަހެވެ. ކަށުނަމާދު ކުރެވުނީ މީދޫ މައިމިސްކިތުގައި މިރޭ އިޝާ ނަމާދަށް ފަހުގައެވެ. ފަސްދާނުލެވުނީ ކޯގަންނު ގަބުރުސްތާނުގައެވެ.
މުހައްމަދު ނަޖީބު ދެ ކައިވެންޏެއް ކުރެއްވިއެވެ. ބޭފުޅުން ލިބިވަޑައިގަތީ ފުރަތަމަ ކައިވެނިންނެވެ. އެހުރިހާ ބޭފުޅުންގެ މަންމައަކީ ގޫފަޅާނޑިގޭ މަރިޔަމް ދީދީއެވެ. މުހައްމަދު ނަޖީބު އަވަހާރަވީއިރު ދުނިޔޭގައި ތިއްބެވީ ހަތަރު ބޭފުޅުންނެވެ. އެއީ ފިރިހެން ދެ ބޭފުޅުންނާއި އަންހެން ދެ ބޭފުޅުންނެވެ. ކާފަ ވިދާޅުވާ ސޯޅަ ކުދީން އެބަތިއްބެވެ. މުނިކާފަ ވިދާޅުވާ ސާދަ ބޭފުޅުންނެވެ.
ނޯޓް: މިލިއުމަކީ http://www.meedhoo.com ގައި މިއަދު މުހައްމަދު ނަޖީބް (މުދިންބޭބެ) އަވަހާރަވުމާއި ގުޅިގެން ލިއުއްވި ލިއުމެއްގެ ނަކަލެކެވެ.
"އައްޑޫލައިވް" އިން މި ލިއުން އުނި އިތުރެއް ނެތި ގެނެސްދިނީ މަރްހޫމް މުދިންބޭބޭގެ ހިދްމަތްތަކާއި ގުޅޭ ގޮތުން މިހާރުގެ ޖީލަށް މައުލޫމާތު ގެނެސްދިނުމާއި، އެހިދްމަތްތަކުގެ އަގު ވަޒަން ކުރުމުގެ ގޮތުންނެވެ.
ﷲ މުހައްމަދު ނަޖީބްގެ ފުރާނަފުޅަށް ސުވަރުގޭގެ ދާއިމީ ނިއުމަތް މިންވަރު ކުރައްވާށި- އާމީން