ދަރީންނަކީ ދުނިޔޭގެ ޙަޔާތުގެ ޒީނަތުގެ ތެރެއިން ހިމެނޭ ބައެކެވެ. ﷲ ތައާލާ ވަޙީކުރައްވާފައިވާ ފަދައިންނެވެ. (الْمَالُ وَالْبَنُونَ زِينَةُ الْحَيَاةِ الدُّنْيَ) الكهف/46 “މުދަލާއި ދަރިންނަކީ ދުނިޔޭގެ ދިރިއުޅުމުގެ ޒީނަތްތެރިކަމެވެ.”
ދަރީންނަކީ މައިންބަފައިންގެ ލޮލުގެ ފިނިކަމެވެ. އެބައި މީހުން އެ ދަރީންނަށް ބަދު ދުޢާކުރާނީ ކޮންފަދައަކުން ހެއްޔެވެ؟
ދަރީންނާއި މުދަލާއި ނަފްސުތަކުގެ މައްޗަށް ބަދު ދުޢާކުރުން ނަބިއްޔާ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމަ ނަހީކުރައްވާފައިވެއެވެ. އެއީ ދުޢާ އިޖާބަކުރައްވާ ވަޤުތަކާ ދިމާވެދާނެ ކަމަށް ބިރުންނެވެ.
ރަސޫލުﷲ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމަ ޙަދީޘްކުރެއްވިއެވެ. ( لَا تَدْعُوا عَلَى أَنْفُسِكُمْ ، وَلَا تَدْعُوا عَلَى أَوْلادِكُمْ ، وَلَا تَدْعُوا عَلَى أَمْوَالِكُمْ ، لَا تُوَافِقُوا مِنْ اللَّهِ سَاعَةً يُسْأَلُ فِيهَا عَطَاءٌ فَيَسْتَجِيبُ لَكُمْ ) رواه مسلم (3014) .މާނައީ: “ތިޔަބައި މީހުންގެ ނަފްސުތަކުގެ މައްޗަށް ބަދުދުޢާ ނުކުރާށެވެ. އަދި ތިޔަބައިމީހުންގެ ދަރީންގެ މައްޗަށް ބަދުދުޢާ ނުކުރާށެވެ. އަދި ތިޔަބައި މީހުންގެ މުދަލުގެ މައްޗަށް ބަދުދުޢާ ނުކުރާށެވެ. ﷲ ގެ ޙަޟްރަތުގައި ކަމަކަށް އެދި އެވަޤުތުގައި ދެންނެވުމުން އިޖާބަކޮށް ދެއްވާ ވަޤުތަކާ ދިމާނުވުމަށްޓަކަ އެވެ. ފަހެ، އެފަދަ ވަޤުތަކާ ދިމާވެއްޖެނަމަ އެދުޢާ ތިޔަބައި މީހުންނަށް އިޖާބަކުރައްވާނެއެވެ.”
މައިންބަފައިން ދަރީންނަށް ޓަކައި ކުރާ ހެޔޮ ދުޢާ އަދި ދަރީންގެ މައްޗަށް ކުރާ ބަދު ދުޢާއަކީވެސް އިޖާބަވެގެންވާ ދުޢާއެކެވެ. ނަބިއްޔާ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމަ ޙަދީޘްކުރައްވާފައިވެއެވެ. (ثَلاثُ دَعَوَاتٍ يُسْتَجَابُ لَهُنَّ لا شَكَّ فِيهِنَّ : دَعْوَةُ الْمَظْلُومِ ، وَدَعْوَةُ الْمُسَافِرِ ، وَدَعْوَةُ الْوَالِدِ لِوَلَدِهِ ) رواه ابن ماجه (3862) وحسنه الألباني في “سلسلة الأحاديث الصحيحة” (596) . ولفظ الإمام أحمد (7197) : (وَدَعْوَةُ الْوَالِدِ عَلَى وَلَدِهِ) . “ތިން މީހެއްގެ ދުޢާ އިޖާބަވުމާމެދު ޝައްކެއްނެތެވެ. އަނިޔާ ލިބެމުންދާ މީހާގެ ދުޢާއާއި، ދަތުރުވެރިޔާގެ ދުޢާ އާއި ބައްޕަ ދަރިފުޅަށް ކުރާ ދުޢާއެވެ.” އިމާމު އަޙްމަދުގެ ރިވާޔަތުގެ ލަފުޒުގައިވެއެވެ. “އަދި ބައްޕަ ދަރިފުޅުގެ މައްޗަށް ކުރާ ބަދު ދުޢާ އެވެ.”
މައިންބަފައިން ރުޅިއަންނަ ކަމެއް ދަރީންގެ ފަރާތުން ދިމާވާ ހިނދު، ދަރީންނަށް ބަދު ދުޢާކުރުމަކީ ގިނަ މައިންބަފައިންނަށް ކުރެވޭ ކުށެކެވެ. ކުރަންވީ ކަމަކީ ދަރީންނަށް ހިދާޔަތު ދެއްކެވުމަށާއި ދަރީން އިޞްލާޙްކޮށްދެއްވުމަށާއި ދަރީންނަށް ހެޔޮ ވިސްނުން ދެއްވުން އެދި ދުޢާކުރުމެވެ.
ރުޅީގެ ސަބަބުން މައިންބަފައިން ކުރާ އެފަދަ ދުޢާތައް އިޖާބަނުކުރައްވާ ކަމީ ﷲ ތަޢާލާ ގެ ރަޙްމަތުގެ ތެރެއިންވާކަމެކެވެ. ﷲ ތަޢާލާ ވަޙީކުރައްވާފައިވެއެވެ.
( وَلَوْ يُعَجِّلُ اللّهُ لِلنَّاسِ الشَّرَّ اسْتِعْجَالَهُم بِالْخَيْرِ لَقُضِيَ إِلَيْهِمْ أَجَلُهُمْ فَنَذَرُ الَّذِينَ لاَ يَرْجُونَ لِقَاءنَا فِي طُغْيَانِهِمْ يَعْمَهُونَ) يونس/11
“ހެޔޮކަމާއި، ޘަވާބު އަވަސްކޮށްދެއްވުމަށް މީސްތަކުން އެދޭހިނދު، އެކަން އަވަސްކޮށްދެއްވާ ފަދައިން، ﷲ އެއުރެންނަށް ނުބަޔާއި، ޢިޤާބު އަވަސްކޮށް ދެއްވާ ނަމަ، އެއުރެންގެ އަޖަލުޖެހި، އެހިނދު އެހިނދަށް ނިމިއްޖައީހެވެ. ފަހެ، (ޤިޔާމަތް ދުވަހުން) ތިމަންއިލާހާ ބައްދަލުވާން ނޭދޭ މީހުން އެ އުރެންގެ ފުރެދުމުގައި، ދެފުށު އެޅިއެޅިތިބޭ ޙާލު، އެއުރެން ދޫކޮށްލައްވައި، ބައިތިއްބަވާހުށީމެވެ.”
އިބްނު ކަޘީރު ރަޙިމަހުﷲ މި އާޔަތުގެ ތަފްސީރުގައި ވިދާޅުވެފައިވެ އެވެ.
“ﷲ ތަޢާލާ މި އާޔަތުގައި އެ އިލާހުގެ އަޅުތަކުންނަށް ޚަބަރު ދެއްވާފައި އެ ވަނީ އެއިލާހުގެ ކޯފާ މަޑުކަމާއި، އެ އިލާހުގެ އަޅުތަކުންނަށްޓަކައި އެއިލާހުގެ އޯގާވަންތަކަމުގެ ވާހަކަ އެވެ. އެހެނީ ރުޅީގެ ޙާލަތުގައި އެބައިމީހުންގެ ނަފްސުތަކަށާއި މުދަލަށާއި ދަރީންނަށް އެބައި މީހުން ކުރާ ބަދު ދުޢާ އެއިލާހު އިޖާބަ ނުކުރައްވަނީ އެވެ. އެބައި މީހުން ޤަޞްދުގައި ނުބައިކަމެއް ވުމަށް ނޭދޭކަން އެއިލާހު ދެނެވޮޑިގެންވެއެވެ. އެހެންވެ، އެބައިމީހުންނަށް އެ ބަދު ދުޢާ އިޖާބަ ނުކުރައްވަނީ އެވެ. އެއީ އޯގާތެރިވެވޮޑިގެންނެވެ. ހަމަ އެފަދައިން، އެބައި މީހުންގެ ނަފްސުތަކަށާއި މުދަލަށް އަދި ދަރީންނަށް ހެވާއި ބަރަކާތް ލެއްވުމަށާއި އިތުރުވުމަށް އެދި ކުރާ ދުޢާ އިޖާބަކުރައްވަ އެވެ. تفسير ابن كثير (2/554)
ނޯޓް: މިއީ ޝެއިހް މުހައްމަދު ޝާފިއުގެ ލިޔުއްވުމެކެވެ.