އަލަ އަކީ ރާއްޖޭގެ ދެކުނުގެ އަތޮޅުތަކުގައި މިހާރުވެސް އެދެވޭ މިންވަރަކަށް ހައްދަމުން އަންނަ ފަލަމަޑީގެ ބާވަތެކެވެ. ރާއްޖެ އަށް ހަނޑޫ ތަޢާރަފްވުމުގެ ކުރިން ރާއްޖޭގެ ގިނަ ރަށްރަށުގައި ކޮންމެ ވަގުތެއްގެ ސުފުރާ މަތިންވެސް އާންމުކޮށް ފެންނަ ބާވަތެކެވެ. އަދި ދެކުނގެ ބައެއް ރަށްރަށުގައި މައިގަޑު ކެއުމަކަށް ބޭނުންކުރަމުން ގެންދިޔައީ ވެސް އަލަ އެވެ.
މި ޒަމާނަށް ބަލާއިރު އަލަ އަކީ ދިވެހިންގެ މެދުގައި މަޤުބޫލު ބާވަތެކެވެ. އެގޮތުން ތެލުލި އަލަޔަށް ހުރިހާ އުމުފުރައެއްގެ މީހުން ވެސް ވަރަށް ބޮޑަށް ޝަޢުޤުވެރިވާކަން ފާހަގަކުރެވެ އެވެ.
މުޑުވައް ޚިޔާރުކުރުން:
ރާއްޖޭގައި ޢާންމުކޮށް ހައްދާ އުޅޭ އަލައިގެ ވައްތަރުތަކަށް ދިވެހި ނަންތައް ދެވިފައި އެބަހުއްޓެވެ. މިގޮތުން ޢާންމުކޮށް ރާއްޖޭގައި ހައްދާ އުޅެނީ، އޮޅުއަލަ، ބޮޑުއަލަ، ކިރުއަލަ، ރަތްއަލަ، ހުދުއަލަ، ފުރަށްދެއަލަ އަދި މާއަލައެވެ. މި ހުރިހާ ވައްތަރުތަކަކީވެސް ވަރަށް ރަނގަޅު ދިވެހިންގެ ތެރޭގައި ވަރަށް މަޤްބޫލު ވައްތަރުތަކެކެވެ. އަލަ މުޑުވައްކުރުމަށް ބޭނުން ކުރަނީ އަލަ ކަނޑާފައިވާ ގަހާއި އެ ގަހުގެ ނިރުތައް، ގަހުގެއަލަގަނޑު، ބޮޑު އަލަގަނޑެއްނަމަ ބައިބަޔަށް ބުރިކޮށްގެން އަދި ޓިޝޫކަލްޗަކޮށްގެންނެވެ. އަދި މުޑުވަކަށް ބޭނުން ކުރާނީ އަލަގަނޑަށާއި ގަހުގެ މަތީބަޔަށް އެއްވެސް ބައްޔެއް ޖެހިފައި ނުވާ އަދި ކާނާމަ ދުވުމުން ހީނަރުވެފައިނުވާ ގަސްގަސްގަހުގެ މުޑުވަކެވެ.
ރާއްޖޭގައި ޢާއްމުކޮށް މުޑުވަކަށް ބޭނުންކުރަނީ އަލަގަނޑު ކަނޑާފައިވާ މައިގަހާއި ނިރެވެ. އެހެންނަމަވެސް ކޮންމެވެސް ވަރަކަށް އަލަގަނޑުވެސް ބޭނުންކުރަމުން ގެންދެއެވެ.
ބިންގަނޑު ތައްޔާރު ކުރުމާއި އަލަ އިންދުން:
ޢާއްމުކޮށް އަލަ ހައްދަނީ ދެ ގޮތަކަށެވެ. އެއީ އޮޅުގައި ނުވަތަ ތެތް ބިމުގައި އަލަ ހެއްދުމާއި، ހިކިބިމުގައި އަލަ ހެއްދުމެވެ. ޤުދުރަތީ އޮޅު ނެތް ރަށްރަށުގައި ބިންގަނޑު ފެނާޖެހެންދެން ކޮނެ ކަޅު ފަސް އަޅައި އާޓިފިޝަލް އޮޅު ހަދައިގެން ވެސް ބައެއް ރަށްރަށުގައި އޮޅުއަލަ ހައްދާފައިވާތަން މަދުމަދުން ފެނެއެވެ.
އޮޅު ގައި އަލަ ހައްދާނަމަ އޮޅުގައި ވިނަ ނޮޅައި ސާފު ކުރުމަށް ފަހު އަލަ އިންދާނީ އެވެ.
ޢާންމުކޮށް އޮޅުގައި ހައްދަނީ އޮޅުއަލައިގެ ދެ ބާވަތްކަމަށްވާ އޮޅުއަލައާއި ބޮޑުއަލައެވެ.ރާއްޖޭގައި ހައްދާ އަލައިގެ ތެރެއިން ރަތްއަލައާއި ހުދުއަލަ އޮޅުގައާއި ތެތްބިމުގައި ރަނގަޅަށް ހެދެއެވެ. ކިރުއަލަ ރަނގަޅަށް ހެދެނީ ތެތް ބިމުގަ އެވެ. އަދި މާއަލަ ނުވަތަ ފުރަށްދެއަލަ ތެތްބިމުގައާއި ހިކި ބިމުގައި ރަނގަޅަށް ހެދެއެވެ. އަލަ އިންދާނީ ވާރޭވެހި ފެންބޮޑުވެފައި ނުވާ ދުވަސްވަރެއްގަ އެވެ.
ރާއްޖޭގެ ދަނޑުވެރިން ޢާއްމުކޮށް އޮޅުއަލަ އިންދާ ދުރުމިނަކީ 7-8 އިންޗި ދުރުމިނުގައެވެ. ނަމަވެސް ކާނާދީ ބަލަހައްޓަން ފަސޭހަވާނީ ދެގަސްދޭތެރޭގައި މަދުވެގެން ފުޓެއްހާ ދުރުމިން ހުރުމުންނެވެ. އަލަ އިންދަމުންދާއިރު ދެ ގަސްބަރި ދޭތެރޭގައި އަޅިއާއި އެއްކޮށްފައިވާ ކާދު ނުވަތަ އިންއޯގެނިކް ގަސްކާނާގެ ތެރެއިން ފޮސްފޮރަސް އާއި ޕޮޓޭސިއަމް ކޮޅަކާއި ކާދު އެއްކުރުމަށްފަހު ވަޅުލުމުން އަލަބޮޑެތިވެ ކެނޑޭ މިންވަރު އިތުރުވާނެއެވެ. ހަމައެކަނި ޕޮޓޭސިއަމް އާއި ފޮސްފަރެސް ގިނަ ގްރެނިއުލް އިންއޯގެނިކް ފަރޓިލައިޒަރއެއް ވެސް މަދުމިންވަރަކަށް މިގޮތަށް ބޭނުންކުރެވިދާނެއެވެ. ހަމަ މިފަދައިން އަޅި އެކަނި ވެސް ވެސް ބޭނުން ކުރެވިދާނެ އެވެ.
އަޅި އަކީ ޕޮޓޭސިއަމް ގިނަ ފޮސްފޮރަސް އެކުލެވޭ އޯގެނިކް ގަސްކަނާއެކެވެ. ދެން އަލަ ދަނޑު ފަތްލާ ހެދެމުން އަންނަ ދުވަސްވަރު ޕޮޓޭސިއަމް އާއި ފޮސްފޮރަސް ގިނަ ނައިޓްރޯފޮސްކާ ފަދަ ގްރެނިއުލް ފަރޓިލައިޒާއެއް ވަރަށް ތުނިތުނިކޮށް ގަހުގެ ފަތްވަޅުތެރެއަށް ނޭޅޭ ގޮތަށް ދަނޑުތެރެއަށް ވިއްސާލުމުން ދަނޑުން ލިބޭ ނަތީޖާ ބޮޑަށް ރަނގަޅުވެގެން ދާނއެވެ.
ތެތް ނުވަތަ ހިކި ބިމުގައި ހައްދާ ނަމަ އަޅި އާއި ކޮމްޕޯސްޓް ބިންމައްޗަށް ވިސާލުމަށްފަހު ބިމުގެ ހުދުފަސް މައްޗަށް ނާރާވަރަށް ފުންކޮށް ހަމަބިމަށްވުރެ މައްޗަށް ފަސްގަނޑު އުސްވާގޮތަށް ފަސްގަނޑު ޖަހައި ލެވެލް ކުރުމަށް ފަހު އަލަ އިންދާނީއެވެ. އިންދާނީ 1.5x 1.5 ފޫޓް ނުވަތަ 2×2 ފޫޓް ދުރުމިނުގައެވެ. އުސްކޮށް ބެޑްހެދުމަށްފަހު އެ ބެޑްގައާއި ހަންބުރި ފަދަ ޕޮޓްތަކުގައި ވެސް ކުރިން ބުނެވިދިޔަ ކާނާ ދީގެން ރަނގަޅަށް އަލަ ހެއްދެ އެވެ.
މެނޭޖްމަންޓް:
ހިކި ނުވަތަ ތެތް ބިމުގައި އަލަ އިންދުމަށް ފަހު ރުކުގެ ފަންފަދަ އެއްޗަކުން މަލްޗްކުރުމުން ހޫނު މޫސުމުގައި ބިމުގެ ތެތްކަން އެއްވަރެއްގައި ހިފެހެއްޓުމަށް އެހީތެރިވެދީ ވިނަފެޅުން މަދުވާނެ އެވެ. އަބަދުވެސް ބިމުގައި އެކަށީގެންވާ ވަރަށް ފެން ހުރި ތޯބަލައި ފެން މަދުނަމަ ފަސްގަނޑު އަޑިން ފެށިގެން ތެމޭވަރަށް ފެންދީ، ވިނަ ފަޅާ ނަމަ ވިނަ އުފުރަންވާނެއެވެ.
އޮޅުގައި ނުވަތަ ދަނޑުގައި މާބޮޑަށް ފެން ބޮޑުވެއްޖެ ނަމަ ކޮންމެވެސް ގޮތަކުން ފެން ހިއްކާލުމަކީ ވެސް މުހިންމު ކަމެކެވެ.
ބަލި ކޮންޓްރޯލް ކުރުން:
ރާއްޖޭގެ އޮޅުދަނޑުތަކަށް ދިމާވާ އެންމެ ބޮޑު އެއްމަސްއަލައަކީ ބޯކޮށް ވާރޭވެހި ފެންބޮޑުވުމުގެ ސަބަބުން އަލަގަނޑު ފީވެ ގަހުގެ ފަތްތައް ދޮންވުމެވެ. މި މައްސަލަ އެންމެ ފަސޭހައިން ޙައްލު ކުރެވޭނީ ފެން ބޭރު ކުރެވޭނެ ނިޒާމެއް ޤާއިމް ކުރެވިގެންނެވެ. ނުވަތަ ފެން ހިއްކާލެވިގެންނެވެ. ފަންގަސް ބައްޔެއް ކަމަށްވާ ޕައިތިއަމް ރޫޓްރޮޓް ގެ ސަބަބުން އަލަގަނޑު ފީވުމަކީ ވެސް ރާއްޖޭގެ އަލަ ގަސްތަކަށް ދިމާވާ މައްސަލައެކެވެ.
މިބަ ލި ބޮޑަށް ފެތުރެނީ ފެން ބޮޑުވުމުގެ ސަބަބުންނެވެ. އަލަ ކެނޑުމަށް ފަހުގައި ވެސް މި ބަލީގެ އަސަރުކޮށްފައިވާ އަލަ ބޮޑަށް ފީވެ ހަލާކުވެ އެވެ. މިބަލި ކޮންޓްރޯލް ކުރުމަށް ބަލީގެ ކުރީކޮޅުގައި ކެޕްޓަން ފަންގިސައިޑް ން ދަނޑު ނުވަތަ އޮޅުގެ ފަސްގަ ނޑަށް ޑްރެންޗް ކުރުމުން މި ބަލި ފަސޭހައިން ކޮންޓްރޯލް ކުރެވެ އެވެ.
އަލަ ކޮނުން:
އޮޅުއަލަ ހާރވެސްޓް ކުރާ މުއްދަތު އިންދާ ވެރައިޓީސް ގެ ނިސްބަތުންނާއި ކާނާ ބޭނުންކުރާ ގޮތުން ތަފާތު ވެއެވެ. މިގޮތުން އޮޅުއަލަ (އޮޅުއަލަ/ ބޮޑުއަލަ) ހާވެސްޓް ކުރެވެނީ އިންދާތާ 8-12 މަހުންނެވެ.
އެންމެ ރަނގަޅަށް ހަރުވާނީ 12 މަހުންނެވެ. ބޭނުން ނަމަ 12 މަސް ނުވިޔަސް ތަންކޮޅެއް ޅަކޮށް ހުއްޓާ 8-12 މަހާ ދޭތެރޭގައި ވެސް ހާވެސްޓް ކުރެވިދާނެ އެވެ. ނުވަދިހައިގެ އަހަރުތަކުގެ ތެރޭގައި ރާއްޖެއަށް ތަޢާރަފްކުރި ރީނދޫއަލަ އާއި ރަތްއަލަ 6 މަހުން ހާވެސްޓް ކުރެވެ އެވެ. ހިކި ފަހުގައި ހައްދާ އަލަ ހާވެސްޓް ކުރެވެނީ 5-12 މަހުންނެވެ.
ރާއްޖޭގެ އަލައޮޅުގެ 100 އަކަފޫޓްގެ އޭރިއާއަކުން ގާތްގަނޑަކަށް 80-70 ކިލޯ އޮޅުއަލަ ހާރވެސްޓްކެރެވެ އެވެ. އަދި 70-80 ކިލޯ އަލައިން 9-11 ޑަބިޔާ ތެލުލިއަލަ ތައްޔާރު ކުރެވެ އެވެ.
މައުލޫމާތު: ދަނޑުވެރިޔާ.ގަވް،އެމްވީ