ރައީސް ނަޝީދަކީ މަންޑޭލާ ފަދަ ޝަޚްސަތެއް ކަމުގައި ނުވިޔަސް އެމަނިކުފާނަކީ، ދިވެހިރާއްޖެ ބަދަލުކޮށްލި ބޭފުޅެކެވެ. ދިވެހިންނަށް މިއަދު ލިބިދީފައިވާ ޚިޔާލުފާޅުކުރުމުގެ މިނިވަންކަމުގެ ޙައްޤު ލިބިފައި މިވަނީ އެމަނިކުފާނުގެ ޒުވާން އުމުރު ޖަލުގައި ހޭދަކުރައްވައި އެ ހައްޤުތައް ހޯއްދެވުމަށް ވަކާލާތު ކުރެއްވުމުންނެވެ. އެކަމާއި މެދު އެމަނިކުފާނާއި ސިޔާސީ ގޮތުން ޚިޔާލު ތަފާތު ބޭފުޅުން ވެސް އެއްބަސްވެ ވަޑައިގަންނަވައެވެ.
ރައީސް މުހައްމަދު ނަޝީދު އިނގިރޭސިވިލާތުގެ ލިވަޕޫލްގެ ޖޯން މޯރޒް ޔުނިވާސިޓީ އިން މެރިޓައިމް ސްޓަޑީޒް ޑިގްރީއެއް ޙާސިލްކުރެއްވުމަށް ފަހު އެނބުރި ރާއްޖެއަށް އައީ 1989 ވަނަ އަހަރުއެވެ. އެއީ ކުރީގެ ރައީސް މައުމޫންގެ ވެރިކަމުގެ 13 ވަނަ އަހަރެވެ. އިނގިރޭސިވިލާތުގައި ތައުލީމު ޙާސިލްކުރައްވަން ހުންނެވި ދުވަސްވަރުގެ ރަހްމަތްތެރީން ތަކާއި އެކު “ސަންގު” ކިޔާ އައު ސިޔާސީ މަޖައްލާއެއްގައި ނޫސްވެރިއެއްގެ ހައިސިއްޔަތުން ނަޝީދު މަސައްކަތް ކުރަންފެށީ 1990 ވަނަ އަހަރުގެ ޖެނުއަރީ މަހުއެވެ.
ހަމަ އެއަހަރު ބޭއްވި ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ އިންތިޙާބުގައ ރައީސް މައުމޫނުގެ ޅިޔަނު އަދި އޭރުގެ ޑިފެންސް އަދި ޓްރޭޑް މިނިސްޓަރ އިލިޔާސް އިބްރާހިމަށް ފައިދާވާގޮތަށް ވޯޓުގައި ވަގުހަދާފައިވާކަން ދައްކުވައިދޭ ލިޔުމެއް 'ސަންގު' ނޫހުގައި ރައީސް ނަޝީދު ޝާޢިއުކުރެއްވިއެވެ. އެއާއި އެކު ސަރުކާރުން، 'ސަންގު' މަޖައްލާގެ ރަޖިސްޓްރީ އުވާލައި އެއީ ޣައިރު ޤާނޫނީ މަޖައްލާއެއް ކަމުގައި ކަނޑައެޅިއެވެ.
ރައީސް މައުމޫނުގެ ސަރުކާރުގެ ބާރުގަދަ ކަމުން އެދުވަހު ވެސް ރައީސް ނަޝީދު ބިރުން ފަހަތަށް ޖެހިވަޑައެއް ނުގަންނަވައެވެ. 'ސަންގު' ނޫހާއި މެދު މައުމޫނުގެ ސަރުކާރުން އެޅި ފަޔަވަޅަކީ ބައިނަލްއަގުވާމީ މިނިވަން ނޫސްވެރިކަމުގެ އިމުން ބޭރު ފިޔަވަޅެއްކަން އެނގިވަޑައިގަންނަވާތީ، އެ ނޫހުގައި އިލްޔާސް އިބްރާހިމާއި ބެހޭގޮތުން ލިޔެފައިވާ ލިޔުން އިނގިރޭސި ބަހުން އަލުން ލިޔުމަށްފަހު ސްރީލަންކާގެ އެންމެ އިސް ދުވަނޫސްތަކުގެ ތެރެއިން “ދަ އައިލަންޑް” ނޫހުގައި ޝާއިއުކުރިއެވެ.
ރައީސް ނަޝީދު އެންމެ ފުރަތަމަ ފަހަރަށް ބަންދުކުރެވުނީ "ދަ އައިލަންޑް" ނޫހުގައި ޝާޢިއުކުރި ލިޔުމުގެ މައްސަލައިގައެވެ. ގޭބަންދުގައި އެމަނިކުފާނު ހުންނެވި ދުވަސްވަރަކީ، ބޭރުގެ ނޫސްވެރިން އެމަނިކުފާނުގެ އަރިހަށް ޒިޔާރަތްކޮށް އިންޓަވިއުތައް ނަގަމުން ދިޔައެވެ. އެގޮތުން ނަޝީދުގެ ބަސް ހިމަނައިގެން ގެނެވުނު ޚަބަރެއް އޮސްޓްރޭލިޔަން ބްރޯޑްކާސްޓިންގ ކޯޕަރޭޝަން (އޭބީސީ) އިން ދުރަށްފޮނުވިއެވެ.
އެއާއި އެކު ސަރުކާރަށް ކުރިމަތިވި ޕްރެޝަރާއި އެކު، 1990 ވަނަ އަހަރުގެ ނޮވެމްބަރ މަހުގެ ތެރޭގައި ދޫނިދޫ ގޮޅިއަށް އެމަނިކުފާނު ގެންދެވުނެވެ. 18 މަސް ދުވަސް ވަންދެން ދޫނިދޫގައި ބަންދުކޮށްފައި ބެހެއްޓީ " 4 ފޫޓު 6 ފޫޓު 6 ފޫޓު " ޓިނު ގޮޅިއެއްގައި ކަމަށް ރައީސް ނަޝީދު ލިޔުއްވާފައިވެއެވެ.
18 މަސްދުވަހުގެ އެކަހެރި ބަންދަށް ފަހު، 8 އޭޕްރީލް 1992 ގައި އެއްވެސް އަންގާލުމަކާނުލާ އަވަސްނިޔާ އިއްވާ ކޯޓަކަށް ހާޒިރުކޮށް ރައީސް ނަޝީދުގެ މައްޗަށް 3 އަހަރާއި 6 މަސްދުވަހަށް ޖަލަށްލުމުގެ ހުކުމެއް އިއްވުނެވެ. ގާނޫނީ ވަކީލެއްގެ އެއްވެސް އެހީތެރިކަމެއް ހޯދުމުގެ ފުރުސަތެއް އަދި ދައުވާއަށް އިންކާރުކުރުމުގެ ފުރުސަތެއް ވެސް އެމަނިކުފާނަށް ލިބިދީފައެއް ނުވެއެވެ.
1993 ވަނަ އަހަރުގެ ޖޫން މަހު ކުރީކޮޅު ސަރުކާރަށް ބޭރުގެ ޖަމިއްޔާތަކުން ކުރިމަތިވި ޕްރެޝަރުތަކާއި ގުޅިގެން ރައީސް ނަޝީދު މިނިވަން ކުރިއެވެ. އެއަށް ފަހު ސަރުކާރުގެ ހުއްދަ ލިބިގެން ރައީސް ނަޝީދު ވަޑައިގަތީ ބޭސް ފަރުވާއަށް އިންޑިއާ އަށެވެ. ސަރުކާރުން ދެއްވި މުއްދަތު ހަމަވުމަށްފަހު ރައީސް ނަޝީދު ގަސްތުކުރެއްވީ އިނގިރޭސިވިލާތަށް ވަޑައިގެންނެވުމަށެވެ. އިނގިރޭސިވިލާތަށް ވަޑައިގެން 1994 ވަނަ އަހަރުގެ ރިޔާސީ އިންތިޙާބް ބޭއްވި ދުވަހު ބީބީސީ ވޯލްޑް ޓުޑޭއަށް ދިން ބަސްދީގަތުމެއްގައި ރައީސް ނަޝީދު ވަނީ ރާއްޖޭގެ ސިޔާސީ މަސްރަޚްގައި ހިންގަމުން ދިޔަ ކޮރަޕްޝަނުގެ ޢަމަލުތަކުގެ ވާހަކަ ބަޔާންކޮށްފައެެވެ.
އިނގިރޭސިވިލާތުގައި 4 މަސް ދުވަހު ހުންނެވުމަށްފަހު ސްރީލަންކާއަށް ވަޑައިގެންނެވީ ހެމިޝް ހެމިލްޓަން ހިޔުމަން ރައިޓްސް އިނާމު ޙާސިލްކުރެއްވުމަށް ފަހުއެވެ. ސްރީލަންކާ އަށް ވަޑައިގެން “ދަ އައިލަންޑް” ނޫހުގެ ނޫސްވެރިއެއްގެ ވަޒީފާގައި މަސައްކަތް ކުރައްވަން އެމަނިކުފާނު ފެއްޓެވިއެވެ. ނަމަވެސް ސްރީލަންކާގައި ވެސް އެމަނިކުފާނަށް ރާއްޖޭގެ ސަރުކާރުން ލިބެމުން ދިޔަ އިންޒާރުތަކަށް ހުއްޓުމެއްނައެވެ.
1994 ވަނަ އަހަރުގެ ނޮވެމްބަރު މަހު އެނބުރި ރާއްޖެ ވަޑައިގަތުމާއި އެކު ރައީސް ނަޝީދުގެ ޕާސްޕޯޓް ސަރުކާރުން ހިފެހެއްޓިއެވެ. ނަމަވެސް މާގިނަ ދުވަސްތަކެއް ނުވެ އެމަނިކުފާނު ވަނީ ދޫކޮށްލާފައެވެ. ބަންދުން ދޫކޮށްލުމާއި ލިޔުންތެރިކަމުގެ މަސައްކަތާއި ގެން ކުރިއަށް ވަޑައިގެންނެވިއެވެ. އެގޮތުން 1996 ވަނަ އަހަރު 'ދަގަނޑު ދަހަނާ' ނަމުގައި ފޮތެއް ލިޔުއްވިއެވެ.
'ދަގަނޑު ދަހަނާ' އަކީ ރާއްޖޭގެ ބޮޑުންގެ މެދުގައި ހިނގި ކޯޅުންގަނޑުގެ ނަތީޖާއެއްގެގޮތުން ރާއްޖެ އިނގިރޭސި ވިލާތުގެ ހިމާއަތުގެ ދަށަށް ދިއުމަށް މެދުވެރިވި ވާހަކަ ބަޔާންކުރާ ތާރީޚު ފޮތެކެވެ. އޭރުގެ ސިޔާސަތާބެހޭ އެއްވެސް ވާހަކައެއް އެފޮތަކު ނުވެއެވެ. އެހެނަސް، އެފޮތަކީ ދައުލަތާ ޚިލާފް ޣައިރުގާނޫނީ ފޮތެއްކަމަށް ދެކި އެފޮތް ވިއްކުން އެޑިޔުކޭޝަން މިނިސްޓްރީން މަނާކުރިއެވެ. އެކަމާއި ރައީސް ނަޝީދު އިންކާރު ކުރެއްވުމުން އެމަނިކުފާނު 1994 ވަނަ އަހަރު ލިޔުއްވި ލިޔުންތަކާއި ގުޅިގެން ދައުވާ އުފުލުނެވެ.
އެ މައްސަލައިގައި 6 މަސް ދުވަސް ރައީސް ނަޝީދު ޖަލުގައި ހުންނަވަން ޖެހިވަޑައިގެންނެވިއެވެ. 1997 ވަނަ އަހަރުގެ ކުރީކޮޅު ނަޝީދު ޖަލުން މިނިވަންވެވަޑައިގެން ލިޔުންތެރިކަމުގެ މަސައްކަތުގައި ކުރިއަށް ވަޑައިގަތެވެ. އަދި 'ހިތާއި ހިތުގެ ގުޅުން' ނަމުގައި ވާހަކަ ފޮތެއް ލިޔުއްވިއެވެ. ނަމަވެސް އެފޮތް ޝާޢިއުކޮށްފައިވަނީ އެހެން ބޭފުޅެއްގެ ނަމުގައެވެ.
1999 ވަނަ އަހަރު ބޮޑެތި ގޮންޖެހުންތަކާއި ބިރުދެއްކުންތަކަށް ފަސްޖެހިވަޑައިނުގަންނަވާ ރައީސް ނަޝީދު، ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ ގޮނޑިއެއް ކާމިޔާބު ކުރެއްވިއެވެ. އަދި އެންމެ ފުރަތަމަ ކުރެއްވި މަސައްކަތަކީ މީހުން ހައްޔަރުކުރުމުގެ އިޖްރާއާތު އިސްލާހުކުރުމުގެ ބިލެއް ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހަށް ހުށަހެޅުއްވުމެވެ.
(ނުނިމޭ)