ޢަދުލު އިންޞާފު ޤާއިމު ކުރުމުގެ އެންމެ އިސް ފަރާތަކީ ސުޕްރީމް ކޯޓު ކަމަށް ޤާނޫނު އަސާސީގެ 141 ވަނަ މާއްދާގައި ސަރީޚަ އިބާރާތުން ބަޔާންކޮށްފައި އެބަ އޮތެވެ. ހަމައެއާ އެކު އިންސާފު ގާއިމުކުރުމުގެ އެންމެހައި ބާރުތައް ލިބިގެން ވަނީ ކޯޓުތަކަށް ކަމަށާއި، އެއްވެސް ފަރާތަކުން ކޯޓުތަކުގެ މަސައްކަތަށް ނުފޫޒު ފޯރުވައިގެން ނުވާނެކަމީ ހުރިހާ އެންމެން ވެސް އިއްތިފާގުވާ ކަންކަމެވެ. ޤާނޫނު އަސާސީގައި ވެސް މިކަންކަމަށްވަނީ ނުހަނު ބޮޑަށް ބާރު އަޅާފައެވެ. ހުރިހާ ވެސް ބޭނުމަކީ ޢަދުލުވެރި ފަނޑިޔާރުގެއެއް ރާއްޖޭގައި ޤާއިމްކުރުމެވެ.
ކޯޓުތަކުގެ ހައިބަތާއި ގަދަރު މަތިވެ، ރާއްޖޭގައި ޢަދުލު އިންސާފު ހަމަހަމަކަމާއެކު ގާއިމްވެގެން ދިއުމަކީ ކޮންމެ ދިވެއްސެއްގެވެސް އުންމީދަކަށްވާނެއެވެ.
އެހެންކަމުން އާންމު ރައްޔިތުން ކޯޓުތަކުގެ ހުރުމަތް ރައްކާތެރިކުރަން ވަރަށްވެސް ފަރުވާތެރިވާން ވާނެއެވެ. އަދި ފަނޑިޔާރުންނާއި ކޯޓުތަކުގެ މުވައްޒަފުންނަކީވެސް ޝަރުޢީ ކޯޓުތަކުގެ ހައިބަތާއި ގަދަރު މަތި ކުރުމަށް މަސައްކަތްކުރާ ބަޔަކަށް ވާންޖެހެއެވެ. އެއީ ޤާނޫނުން މިކަން ލާޒިމްކޮށްފައިވަނީ ދެންނެވުނު ހުރިހާ ފަރާތްތަކަށް ކަމަށްވާތީއެވެ.
މީހެއް ނުވަތަ މުވައްސަސާއެއްގެ ގަދަރުކުޑަވެ ހުރުމަތް ކެނޑިދާނެ ދެ ގޮތެއް އޮތްކަމަށް ބުނެވިދާނެއެވެ. އޭގެތެރެއިން ފުރަތަމަ ގޮތަކީ ދޮގު ތުހުމަތުތަކެއްކޮށް، ހަޤީގަތާއި ޚިލާފަށް މީހަކާ ނުވަތަ ތަނަކާ އަޅުވައި ދައްކާ ވާހަކަތަކެއް، ނުވަތަ ކުރާ ކަމެއްގެ ސަބަބުންނެވެ.
ދެވަނަ ގޮތަކީ އެމީހަކު އަމިއްލައަށް ނުވަތަ މުވައްސަސާ އަކުން ނަމަ އެތަނެއްގައި މަސައްކަތް ކުރަން ތިބި ބައެއްގެ އަމިއްލަ އިހުމާލުން، ނުވަތަ ކުރާ ކަމަކުން ނުވަތަ ދައްކާ ވާހަކަ އަކުންނެވެ. މިދެ ގޮތުން ކުރެ ކޮންމެ ގޮތަކުން ގަދަރު ކުޑަވެ ހުރުމަތް ކެނޑުނަސް، އެވާނީ ހަމަ ގަދަރުކުޑަވެ ހުރުމަތް ކެނޑުނީކަމަށެވެ.
މިހިސާބުން ގަދަރު ކުޑަވެ ހުރުމަތް ކެނޑިދާނެ ފުރަތަމަ ގޮތަށް ބަލަމާހިނގާށެވެ. މިއީ ގިނަ ފަހަރު ދޮގު ތުހުމަތު ތަކެއްކޮށް، ހަޤީގަތާއި ޚިލާފަށް މީހަކާ ނުވަތަ ތަނަކާ އަޅުވައި ދައްކާ ވާހަކަތަކެއް، ނުވަތަ ކުރާ ކަމެއްގެ ސަބަބުން ގަދަރު ކުޑަވެ ހުރުމަތް ކެނޑުމެވެ. ހަގީގަތާއި ހިލާފް ވާހަކަތައް ދައްކައި، ސާބިތު ނުހިފޭ ދޮގު އިލްޒާމްތައް އަޅުވައިގެން މީސް މީހުންގެ ޝަހްސު ކަތިލުމަކީ ބައެއް ސިޔާސީ މައިދާންތަކުގައި އާންމުކޮށް ފެންނަ ކަންކަމެވެ.
މިފަދަ ވާހަކަތައް ގިނަފަހަރު ދައްކަނީ ރޭވިގެން ކަމުން، އެވާހަކަތައް ގަބޫލު ކުރާ މީހުން ވެސް ތިބޭނެއެވެ. އެއީ އެވާހަކަތައް ދައްކާމީހުން ދައްކަނީ ވީހާވެސް ބޮޑަށް ހަގީގަތާއި އެއްގޮތް ކުރުމަށް ވިސްނައިގެންނެވެ. އަދި އެމީހުންގެ ވާހަކަތަކަށް ބާރުދީ ސާބިތުކޮށް ދިނުމަށް އަސްލެއް ނެތް ހުއްޖަތްތައް ދައްކާނެއެވެ. މިފަދަ ނުރަނގަޅު އަމަލުތަކުގެ ޝިކާރައަކަށްވެ، މުޖްތަމައުތެރޭގައި ބައެއް މީހުންގެ އަގު ވަނީ މިހާރުވެސް ވެއްޓިފައެވެ. ޝިކާރައަކަށްވާ މީހާއާ ދޭތެރޭ އެހެންމީހުން ދެކޭގޮތަށް ބަދަލުއައިސް އެކަހެރިވާތަންވެސް އާދެއެވެ.
ނަމަވެސް މިގޮތަށް އަގުވެއްޓި ގަދަރުކުޑަވުމަކީ ބައެއް ހާލަތްތަކުގައި ވަގުތީ ކަމެކޭވެސް ދެންނެވިދާނެއެވެ. އެއީ ހަގީގަތެއް ނެތް ވާހަކަ ތަކެއްކަން މީހުންނަށް ސާބިތު ވަމުންދާ ވަރަކަށް އިހަށްކުރި ގަދަރާއި އިހްތިރާމް ލިބިގެންދާނެތީއެވެ.
ދެންއޮތީ އަމިއްލަ އިހުމާލުން ގަދަރުކުޑަވެ ހުރުމަތް ކެނޑޭގޮތެވެ. މިގޮތަށް އަގުވެއްޓި ހުރުމަތް ކެނޑޭނީ ފާޅުގައި ކުރާ ނުރަނގަޅު ކަންތަކެއް އެތައް ފަހަރަކު ތަކުރާރުވުމުންނެވެ. އެއީ ވަކި ފަރުދަކަށްވިޔަސް އަދި މުވައްސަސާއަކަށް ވިޔަސްމެއެވެ. މުޖްތަމައު ތެރޭގައި އަހްލާގީ ފެންވަރު ދަށްކޮށް އުޅޭ މީހުންގެ އަގެއް ހުރުމަތެއް އަނެކުންގެ ކުރިމަތީގައި ނޯވެއެވެ.
ހަމައެހެން މުވައްސަސާއަކުން އެތަނެއްގެ އުސޫލުތަކާއި ހިލާފަށް ކަންކަން ކުރާކަމުގައިވާނަމަ އެތަނަކަށް އިހްތިރާމާއި ގަދަރު ކުރާނެ ބަޔަކުވެސް ނުތިބޭނެއެވެ.
އެއްވެސް މުވައްސަސާއަކުން ހުރިހާކަމެއް ނިންމާނީ ރަނގަޅަށް ކަމަށް ބަލަންޖެހޭ އެއްވެސް ސަބަބެއްނެތެވެ. ނުރަނގަޅު ނިންމުން ނިންމަފާނެތީ ގިނަފަހަރު މިހުންނަނީ އެފަދަ ނިންމުންތައް ނިންމާ ފަރާތްތަކާމެދު ފިޔަވަޅުއެޅޭނެ އިންތިޒާމްވެސް ހަމަޖައްސާފައެވެ.
ރަނގަޅު ނޫން މަގުގައި ތަކުރާރުކޮށް ހިނގައި، ތަނުގެ ހައިބަތާއި އަގު ވެއްޓޭގޮތަށް އަމަލުކޮށްފިނަމަ އާންމުރަ އްޔިތުން އެތަނަކަށް ގަދަރެއް ނުކުރާނެއެވެ. މިފަދަ ގޮތަކަށް މުވައްސަސާއެއްގެ އަގުވެއްޓިއްޖެނަމަ އެކަމެއްގެ ޒިންމާ ނަގަންޖެހޭނީ އެމުވައްސަސާއެއްގައި ތިބި އިހުމާލުވި ބައެކެވެ.
ދެން ތިމަންނާމެންގެ ގަދަރުކުޑަކޮށް ހުރުމަތް ކަނޑަނީ ދުރުން އައި ބައެއްކަމަށް ބަލައިގެންނުވާނެއެވެ. މީހުން ކުރިކަމަކީ ހަމައެކަނި އަގުވެއްޓުނު ވާހަކަ ދެއްކުމެވެ. އެތަނުގައި ތިބި ބަޔަކު އެތަނުގެ ހައިބަތާއި ގަދަރުކުޑަކޮށް އަގުވައްޓާލި ވާހަކަ މީހުން ދައްކާނެތާއެވެ.
އެހިސާބުން އަގުވެއްޓުނު މުވައްސަސާގެ ހައިބަތާއި ގަދަރު ބޮޑުކޮށްފިކަމަށް ކަނޑައަޅައި ޝަރުޢީ ކޯޓަކުން ހުކުމެއް ކުރިނަމަވެސް އެއީ އެމުވައްސަސާގެ ހައިބަތާއި ގަދަރު ބޮޑުވީކަމަކަށް ވާނެ ހެއްޔެވެ؟